Eικόνα και Ευρώπη

"Οσοι ζουν από καιρό στην Ευρώπη έχουν κουραστεί. Εκείνοι που δεν ζουν σ' αυτήν, που ζουν αλλού, θέλουν να μπουν με κάθε τρόπο.

Θέλω, λοιπόν, να θέσω το ερώτημα: γιατί η Ευρώπη μου φαίνεται τόσο "ιερή" όταν τη βλέπω από μακριά; Και γιατί μου φαίνεται τόσο χυδαία, αδιάφορη, σχεδόν πληκτική όταν γυρίζω;

Οταν ήμουν νέος, ονειρευόμουν μια Ευρώπη χωρίς σύνορα. Σήμερα ταξιδεύω δεξιά και αριστερά χωρίς να δείχνω το διαβατήριό μου, πληρώνοντας με το ίδιο νόμισμα (ακόμη κι αν προφέρεται παντού με διαφορετικό τρόπο).

Πού στην ευχή πήγε αυτή η συγκίνηση; Εδώ στο Βερολίνο είμαι Γερμανός με όλη μου την καρδιά. Αλλά με το που φτάνουμε στην Αμερική δεν λέμε ότι είμαστε από τη Γερμανία, τη Γαλλία ή από αλλού, αλλά από την Ευρώπη. Για τους Αμερικανούς η Ευρώπη είναι συνώνυμο του πολιτισμού, της ιστορίας, του στιλ και του ευ ζην.

Είναι το μόνο πράγμα που τους κάνει να αισθάνονται περίεργα κατώτεροι. Ακόμη και από την Ασία ή από άλλες γωνιές του κόσμου, η Ευρώπη θεωρείται εστία της ανθρώπινης ιστορίας, της αξιοπρέπειας και ακόμη μία φορά του πολιτισμού. Η Ευρώπη έχει ψυχή. Δεν είναι ούτε η πολιτική της ούτε η οικονομία της. Πάνω από όλα είναι ο πολιτισμός.
Ομως, ανησυχώ. Για τους πολίτες της, όπως και για τον υπόλοιπο κόσμο η Ευρώπη εμφανίζεται πάντα, πρώτα απ' όλα, ως οικονομική δύναμη, με πολιτικά και χρηματιστηριακά όπλα, αλλά ποτέ πολιτιστικά. Η Ευρώπη δεν μάχεται στο πεδίο των συγκινήσεων.

Ποιος, όμως, αγαπά τη χώρα του για την πολιτική ή την οικονομία της; Κανείς!Ζούμε την εποχή της εικόνας. Σήμερα κανένας άλλος τομέας δεν έχει τόση εξουσία από την εικόνα. Βιβλία, εφημερίδες, θέατρο...

Κανείς δεν συναγωνίζεται με την ισχύ της κινούμενης εικόνας του κινηματογράφου και της τηλεόρασης. Γιατί σήμερα στην Ευρώπη, όπως και αλλού, το "πάμε σινεμά" ισοδυναμεί με το "να δούμε μια αμερικανική ταινία"; Διότι οι Αμερικανοί έχουν καταλάβει εδώ και καιρό αυτό που συγκινεί τους ανθρώπους, αυτό που τους κάνει να ονειρεύονται. Και έθεσαν σε εφαρμογή αυτή τη γνώση με ριζοσπαστικό τρόπο. Ολο το "αμερικανικό όνειρο" είναι μια επινόηση του κινηματογράφου που έκανε όλο τον κόσμο να ονειρεύεται.

Δεν θέλω να μειώσω αυτή την ιδέα, αλλά να θέσω ένα ερώτημα: ποιος ονειρεύεται το ευρωπαϊκό όνειρο;Η αλήθεια είναι πως οι μύθοι μας δεν μας ανήκουν πια. Τίποτε δεν σημαδεύει το φαντασιακό της σύγχρονης κοινωνίας τόσο βαθιά και με τόση διάρκεια όσο ο κινηματογράφος. Ομως, δεν έχουμε πια τον έλεγχο, δεν μας ανήκει πια. Οι δικές μας επινοήσεις έχουν φύγει από τα χέρια μας.

Ο ευρωπαϊκός κινηματογράφος υπάρχει σε καμιά πενηνταριά χώρες, αλλά οι ευρωπαϊκές ταινίες δεν έχουν την ίδια βαρύτητα. Οι εικόνες αυτού του ευρωπαϊκού κινηματογράφου θα μπορούσαν να βοηθήσουν στο να αναγνωριστεί σε αυτόν μια ολόκληρη νέα γενιά.

Θα μπορούσαν να προσδιορίσουν την Ευρώπη με συγκίνηση, με δύναμη. Αυτές οι ταινίες θα μπορούσαν να ήταν ο σταθμός της ευρωπαϊκής σκέψης στον κόσμο, όμως αφήσαμε αυτό το όπλο να μας φύγει μέσα από τα χέρια μας. Χρησιμοποίησα τη λέξη "όπλο" επειδή οι εικόνες είναι τα πιο ισχυρά όπλα του 21ου αιώνα.

Δεν θα υπάρξει "ευρωπαϊκή συνείδηση", δεν θα υπάρξει συγκίνηση γι' αυτή την ήπειρο, μελλοντική ευρωπαϊκή ταυτότητα, πραγματική σχέση όσο δεν καταφέρνουμε να δείξουμε τους δικούς μας μύθους, την Ιστορία μας, τα αισθήματά μας.

Η Ισπανία δεν έχει καλύτερο πρεσβευτή από τον Πέντρο Αλμοδόβαρ, η Βρετανία από τον Κεν Λοτς και η Πολωνία από τον Αντρέι Βάιντα ή τον Ρομάν Πολάνσκι. Αν και έχει πεθάνει εδώ και δεκατρία χρόνια, ο Φεντερίκο Φελίνι ενσαρκώνει πάντα την ιταλική ψυχή. Ιδού τι κάνει ο κινηματογράφος: δημιουργεί και δίνει σχήμα στη δική μας συνείδηση και σε αυτή των άλλων. Δημιουργεί μια ευρωπαϊκή ιδέα, μια ευρωπαϊκή βούληση, αυτή την ευρωπαϊκή "ψυχή" για την οποία μιλά όλος ο κόσμος".

Βιμ Βέντερς

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 03/04/2007